Melayu
merupakan kumpulan etnik yang terbesar di Malaysia dengan mempunyai lebih dari
50% penduduk. Masyarakat melayu dikenali kerana sifat lemah-lembut dan budaya
warisan seninya yang halus. Seringkali warisan melayu dikaitkan dengan alat
muzik, adat resam, tarian, pakaian dan makanan tradisi. Seringkali juga apabila
menyebut tentang warisan pakaian melayu dikaitkan dengan baju kurung, kain
batik, songkok, kain pelekat dan baju melayu. Namun, kita lupa bahawa tanjak
juga merupakan salah satu warisan busana tradisi kita. Kini, penggunaan tanjak
tidak lagi menjadi pilihan dalam upacara keramaian melainkan bagi
pengantin-pengantin lelaki pada hari perkahwinannya.
Tanjak,
destar atau tengkolok merupakan pakaian kebesaran Raja-raja Melayu kita
semenjak beberapa kurun lamanya. Tanjak merujuk kepada kain yang penutupi
kepala atau selubung yang dipakai oleh kaum lelaki pada zaman dahulu. Ia juga
sering dikaitkan dengan istana, kepahlawanan dan dipakai dalam pelbagai adat
istiadat bangsa melayu. Tanjak pada zaman dulunya digunakan untuk menutup
rambut supaya kelihatan kemas dan lipatan kain ini berubah mengikut peredaran
zaman. Tanjak juga merupakan lambang status seseorang iaitu orang yang kaya
sahaja mampu untuk menggunakan tanjak. Tanjak raja pula diperbuat daripada kain
sutera yang dibeli dari China dan India manakala orang kebanyakkan menggunakan
tanjak dari kain biasa.
Cara
memakai tanjak adalah mengikut pangkat atau status sosial individu tersebut.
Hal ini kerana, ia menandakan darjat, taraf, jawatan dan keturunan seseorang.
Perbezaan pemakaiannya ialah dari segi bilangan lipatan dimana semakin tinggi
tarafnya semakin banyak bilangan lipatan pada tanjak yang dipakai. Tanjak untuk
raja juga pasti tinggi dan tajam dipenghujungnya kerana melambangkan darjat dan
kuasanya. Tanjak untuk pendekar pula mempunyai ikatan yang kemas dan duduk
tegap mencerminkan kegagahannya. Manakala, bagi keturunan kerabat DiRaja dan
Raja, hujung tanjak diletakkan pada bahagian telinga sebelah kanan. Bagi orang
kebanyakan pula, hujung tanjak diletakan tepat pada bahagian telinga sebelah
kiri. Raja dan kerabat DiRaja akan memakai tanjak semasa upacara formal seperti
istiadat keputeraan, pengurniaan bintang
dan darjat kebesaran, kemahkotaan, istiadat perkahwinan, istiadat permakaman
dan seumpamanya.
Pemakaian
tanjak memainkan peranan penting dengan mempamerkan kehalusan berpakaian, kisah
dan latar belakang si pemakai. Misalanya, Tanjak Ketupat Makasar dan Anak Gajah
Menyusu menceritakan darjat dan kedudukan seorang pembesar. Lipatan tanjak
tersebut tidak boleh dipakai oleh orang yang sebarangan. Apatah lagi jika tanjak dipadankan bersama set
persalinan pakaian yang dianugerahkan dari istana. Kekemasan dan kehalusan
tenunan diraja sudah cukup untuk menceritakan kedudukan pangkat dan kebesaran
yang dimiliki. Seni mengikat tanjak juga bukan sekadar sembarangan sebaliknya
ia dihasilkan mengikut kesesuaian sifat si pemakai. Seni mengikat ini mengikut
kesesuaian keadaan yang akan digunakan oleh si pemakai.
Selain itu, warna pada tanah untuk
kain tanjak juga dibuat berbeza dan mengikut kesesuaian majlis. Warna putih dan
kuning adalah untuk sultan dan raja, ungu untuk anak raja dan undang luak dan
merah untuk panglima perang. Warna hijau pula untuk datuk- datuk, biru untuk
laksamana dan hitam untuk raja semasa adat, datuk dan pendekar. Kebiasaanya,
warna kuning dipakai oleh raja dan sultan. Manakala, warna untuk majlis adat
istiadat masih mematuhi tiga warna asas iaitu putih, kuning dan hitam. Warna
untuk tanah kain juga memegang konsep yang sama iaitu warna yang tua adalah
untuk orang tua, warna yang muda untuk si pemakai yang masih muda.
No comments:
Post a Comment